Onze experten volgen de economie en de financiële markten op de voet.
Balance

Estate planning: terugblik op 2021

Niko Hostyn - Head of Estate Planning Flanders
Onze afdeling Estate Planning informeert u voortdurend over hervormingen van de wetgeving en de fiscaliteit. Nu 2022 nadert, blikken we graag even terug op de belangrijkste ontwikkelingen op het vlak van vermogens- en successieplanning van 2021.

Schenking van roerende goederen

Eind 2020 viel het doek over een vermogensplanningstechniek waar Belgen tot dan dankbaar gebruik van maakten. De mogelijkheid om roerende goederen te schenken voor een buitenlandse (meestal Zwitserse of Nederlandse) notaris zonder registratie in België doofde toen namelijk uit. De techniek was populair omdat de betaling van schenkingsrechten (ten belope van 3% in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en het Vlaams Gewest en 3,3% in het Waalse Gewest) op die manier kon worden vermeden. Indien de schenker vervolgens langer dan drie jaar in leven bleef, waren/was ook geen successierechten/erfbelasting verschuldigd.
Sinds 15 december 2020 moeten dergelijke roerende schenkingen van Belgische inwoners worden geregistreerd in België.
Deze wetswijziging heeft evenwel geen invloed op indirecte schenkingen, zoals bank- of handgiften. Het is dus nog steeds mogelijk om via een bankoverschrijving de volle eigendom van financiële activa te schenken zonder dat deze schenking geregistreerd hoeft te worden. Op die manier zijn er geen schenkingsrechten verschuldigd, op voorwaarde weliswaar dat de schenker nadien nog minstens drie jaar in leven blijft.
Om de vrijwillige registratie van dergelijke zogenaamde indirecte schenkingen aan te moedigen, is de Waalse regering van plan om deze termijn vanaf 1 januari 2022 op te trekken van drie naar vijf jaar.
Het Waalse parlement heeft echter nog niet gestemd over dit ontwerpdecreet. Misschien krijgen de inwoners van het Waalse Gewest dit wel als kerstgeschenk? Ook de Vlaamse regering had overigens plannen voor een soortgelijk ontwerpdecreet, maar dat is nooit aangenomen. Wordt vervolgd.
Conclusie? Hoewel de tarieven van de schenkings- en erfbelasting/successierechten niet stijgen, worden de mogelijkheden om eraan te ontsnappen steeds kleiner.

Vermogensdocumentatie

Niet alles in deze evolutie is een slechte zaak. De aanmoediging of verplichting om schenkingen van roerende goederen in België te registreren, moet worden gezien in een context van toenemende verplichtingen voor wat de traceerbaarheid en documentatie van goederen betreft. Een geregistreerde schenking, en dan vooral als ze via een authentieke akte werd geregistreerd, biedt de begiftigden meer zekerheid en garandeert bovendien dat geen successierechten/erfbelasting verschuldigd zullen zijn/is.

Duolegaten

In dezelfde geest heeft de Vlaamse wetgever een belangrijke hervorming doorgevoerd. Niet om de erfbelasting te verhogen, maar om de mogelijkheid tot optimalisatie tussen verre verwanten weg te nemen. De erfbelasting/successierechten die van toepassing is/zijn op broers en zussen, ooms en tantes, verre verwanten en vrienden – allemaal personen die geen verwanten in rechte lijn zijn - zijn behoorlijk hoog: tot 55% in het Vlaams Gewest en zelfs tot 80% in het Waals en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. De tarieven van de erfbelasting/successierechten voor legaten aan een goed doel zijn daarentegen een flink stuk lager: 7% in het Waals Gewest en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en sinds 1 juli 2021 0% in het Vlaams Gewest.
Wie een testament maakt ten gunste van verre familieleden of vrienden, voorziet in de praktijk meestal in een legaat aan een goed doel. Het goede doel krijgt wel de last opgelegd om de successierechten/erfbelasting in hoofde van de (een of meerdere) verre verwanten ten laste te nemen. Deze techniek, die bekend staat als het ‘duolegaat’, laat op die manier toe om de successierechten/erfbelasting te verminderen die verre verwanten moeten betalen en tegelijkertijd ook een liefdadigheidsproject financieel te ondersteunen.
De Vlaamse wetgever heeft de berekeningswijze van de verschuldigde erfbelasting echter gewijzigd op 1 juli 2021, waardoor het fiscale voordeel van het duolegaat wordt tenietgedaan. Als compensatie heeft de Vlaamse wetgever de erfbelasting verlaagd van 25% naar 3% op de eerste schijf van 15.000 euro die aan een ‘vriend’ wordt nagelaten. Voorts daalde ook het tarief van 8,5% naar 0% voor elk legaat dat aan een goed doel wordt gegeven.

Hervorming van het goederenrecht

Naast deze fiscale ontwikkelingen zijn er ook een aantal wijzigingen aangebracht in het burgerlijk recht. Na de hervormingen van het erfrecht en huwelijksvermogensrecht in 2018 en van het vennootschapsrecht in 2019, werd in 2021 nu ook een wijziging doorgevoerd in het goederenrecht. Concreet is het recht van vruchtgebruik, een recht dat vaak voorkomt in een vermogensplanning, door de wetgever hervormd. Denk hierbij bijvoorbeeld aan het vruchtgebruik van de langstlevende echtgenoot en aan de schenking met voorbehoud van vruchtgebruik voor de schenker.
Door de hervorming bestaat er nu een juridische grondslag voor de bevoegdheid van de vruchtgebruiker om te beschikken over de bestanddelen van de effectenportefeuille (uitgebreid beheerrecht), zonder eventuele inmenging van de blote eigenaar. Als gevolg daarvan zal het voortaan niet langer noodzakelijk zijn om voor de vruchtgebruiker een beheermandaat op te stellen. Aangezien deze wijzigingen alleen betrekking hebben op rechtshandelingen en feiten die na 1 september 2021 plaatsvinden, is het niet nodig om rechtshandelingen die voordien hebben plaatsgevonden opnieuw te analyseren op dit punt. Het is echter wel belangrijk om rekening te houden met deze hervorming bij elke toekomstige vermogensplanning.

Zorgvolmacht

De federale wetgever heeft voorts het Verdrag van Den Haag over de internationale bescherming van handelingsonbekwame volwassenen geratificeerd. Door de ratificering van dit verdrag, dat in België op 1 januari 2021 in werking is getreden, heeft een in België opgestelde zorgvolmacht voortaan een internationale draagwijdte. Elke handelingsbekwame persoon kan immers door middel van zo een zorgvolmacht bepalen welke handelingen door welke personen kunnen worden verricht. Zo kan er bepaald worden in de zorgvolmacht welke persoon in geval van onbekwaamheid de goederen en bezittingen van de onbekwame persoon zal beheren. Het Verdrag van Den Haag bepaalt dat, als deze persoon verhuist naar een land waar dit Verdrag is geratificeerd, dat dan het Belgische recht van toepassing blijft op voorwaarde dat de zorgvolmacht in België werd opgesteld vóór deze verhuis plaatsvond. Deze hervorming is niet zonder belang in een context waarin vermogens almaar meer een internationale dimensie krijgen en het aantal gevallen van handelingsonbekwaamheid bovendien toeneemt.
Deel het artikel
Gereglementeerd door de Belgische Autoriteit voor Financiële Diensten en Markten (FSMA) en de Nationale Bank van België | Alle rechten voorbehouden 2024, Degroof Petercam