20.12.20217 min
Deel het artikel
Kunstmarkt 2021: digitalisering doet nieuwe wind waaien
2021 was ongetwijfeld het jaar van een ongekende renaissance voor de kunstmarkt: sappige krantenkoppen, sterke verkoopcijfers en overvolle beurzen. Alleen al in de eerste helft van het jaar overtrof de verkoop van hedendaagse kunst de omzet van 2020, daalde het aantal onverkochte exemplaren en bereikten de digitale verkopen en hun gemiddelde prijs nieuwe hoogten.
Het herfstseizoen heeft een belangrijke impuls gekregen met langverwachte werken van hoge kwaliteit (waaronder de collecties Cox en Macklowe) en de terugkeer van grote beurzen over de hele wereld. Temidden van de opwinding werd ook licht geworpen op sociale overwegingen en milieuoverwegingen om aan te dringen op meer toekomstbestendige bedrijfspraktijken, met een aantal landen die geroofde kunst naar hun thuisland repatriëerden, zoals Duitsland, maar ook veel kunstenaars die zich actief inzetten om hun collega's te steunen die lijden onder de aantasting van de vrijheid van meningsuiting in het buitenland.
Tot slot kwam de digitale transformatie in een stroomversnelling met de turbulente komst van de Non Fungible Tokens (NFT's), die de markt ontwrichtten met recordverkopen en de deur openzetten naar innovatie voor een transparantere markt.
Het klinkt allemaal bijna te mooi om waar te zijn. Dat is het niet, maar de succesverhalen verbergen diepe problemen die in de schaduw zijn gebleven. Het is te hopen dat sociale bekommernissen en digitale innovatie de weg zullen vrijmaken voor een gezondere markt.
Verrassende speculaties op werken van jonge kunstenaars
De wereldwijde verkoop in 2021 liet sterke cijfers zien en een dalend percentage onverkochte exemplaren, waarschijnlijk dankzij de rage van jonge HNW-verzamelaars, ongelooflijke records, en de terugkeer van de verkoop van topstukken.
De algemene prestatie werd echter positief beïnvloed door enkele verrassende speculaties op jonge kunstenaars. Terwijl de resultaten voor gevestigde kunstenaars en moderne meesterwerken over het algemeen een gezonde stijging te zien gaven - en daarmee een stabiel signaal aan de markt gaven - worden we nu geconfronteerd met de vraag hoe lang kunstenaars van de volgende generatie nog zullen meegaan. Door de snel veranderende smaak is de vraag naar kunstenaars van de nieuwe generatie veel groter dan het beschikbare aanbod, met eindeloze wachtlijsten en onhoudbare prijzen, wat leidt tot speculatieve tendensen. Dit zou verband kunnen houden met het gedrag van een nieuwe generatie verzamelaars, waardoor de weg wordt vrijgemaakt voor snellere trendcycli en een nieuwe, in rood geschilderde golf.
The Relationship in between, B Ajay Sharma | IJzeren mes en hout | Afmetingen: IJzerblad zonder hout - 83 x 83 x 20 cm, 2021 | Credits: Fotografische credits voor Sylvère Cipriani en de Félix Frachon-galerij|
Kloof tussen mannelijke en vrouwelijke kunstenaars groeit
In het verlengde van sociale en milieuoverwegingen is opkomende kunst aan een opmars bezig. Thema's als identiteit, ras en geslacht treden op de voorgrond, waarbij vrouwelijke en gekleurde kunstenaars steeds meer in trek zijn bij verzamelaars.
Hoewel de vertegenwoordiging van vrouwen de afgelopen twee jaar aanzienlijk is toegenomen, blijft de omzet laag in vergelijking met die van hun mannelijke tegenhangers. Sotheby's eerste verkoop van (vrouwelijke) kunstenaars in mei was een goede marketingstunt, vergeleken met de Londense avondverkoop van hedendaagse kunst dit najaar, waar de omzet van vrouwelijke kunstenaars slechts 11% van de totale verkoop bedroeg, en 18% voor het equivalent bij Christie's. Men zou denken dat dit vooroordeel niet van toepassing zou zijn op de prille parallelle markt van Non Fungible Tokens (NFT), maar dezelfde discrepantie kan worden waargenomen, met vrouwelijke crypto-artiesten die slechts 16% van de markt uitmaken.
Een dergelijk gebrek aan evenwicht in de vertegenwoordiging van mannen en vrouwen zou een logische verklaring kunnen hebben in de oude kunst, waar vrouwen eerder als model dan als kunstenaar dienden, maar dat excuus gaat niet langer op. Mondiale instellingen maken nu hun gedrag uit het verleden goed door talrijke tentoonstellingen te organiseren die uitsluitend gewijd zijn aan kunstenaars van kleur. Dezelfde verandering moet nog worden waargenomen voor vrouwelijke kunstenaars, aangezien er nog steeds een aanzienlijke kloof bestaat in de vertegenwoordiging door topgalerijen die mannelijke kunstenaars bevoordelen.
Nieuwe generatie rijke Oosterse verzamelaars mengt zich
Het is pas sinds enkele jaren dat de grote veilinghuizen Westerse kunst begonnen op te nemen in hun verkopen in Hongkong. Sindsdien hebben de digitalisering van de markt, die de fysieke grenzen heeft weggenomen, en de opkomst van de nieuwe generatie van rijke verzamelaars, het marktaandeel van Azië dichter bij dat van de Verenigde Staten gebracht.
Het is de vraag of deze tendens een meer evenwichtige markt weerspiegelt, dan wel of deze verschuiving zal leiden tot een nieuwe langetermijnautoriteit over de Verenigde Staten en Europa. Aziatische verzamelaars richten zich namelijk niet alleen op plaatselijke kunstenaars, maar verbreden hun horizon om ook Westerse kunst te kunnen bezichtigen.
Het is de vraag of deze tendens een meer evenwichtige markt weerspiegelt, dan wel of deze verschuiving zal leiden tot een nieuwe langetermijnautoriteit over de Verenigde Staten en Europa. Aziatische verzamelaars richten zich namelijk niet alleen op plaatselijke kunstenaars, maar verbreden hun horizon om ook Westerse kunst te kunnen bezichtigen.
Het omgekeerde is niet het geval, als we kijken naar de kavels die in Londen en New York worden aangeboden, met weinig Aziatische vertegenwoordiging in hun aanbod. Misschien schatten we hun waarde niet goed in, of misschien hebben de recente beperkingen van de vrijheid van meningsuiting de kunstenaars uit hun land van herkomst verdreven, waardoor het aanbod van plaatselijke kunst is uitgedund. Aziatische kunstenaars blijven echter meestal in hun eigen land, wat de plaatselijke zichtbaarheid en vraag vergroot. Zij nemen nu wereldwijd het voortouw, vooral door hun HNW-verzamelaars van generatie Y. Dankzij de digitale verkoop en de afwezigheid van fysieke grenzen is er nu online toegang tot een tech-savvy generatie die klaar is om te kopen met één klik.
Online verkoop stijgt fors en opent nieuwe deuren
De online verkoop, die oorspronkelijk was ontwikkeld om het hoofd te bieden aan de COVID-beperkingen, is dit jaar fors gestegen. Dit digitale kanaal heeft de toegangsdrempels verlaagd voor verzamelaars van de Y-generatie, die over meer technische kennis beschikken dan hun oudere tegenhangers. Het heeft ook de geografische grenzen opengesteld om real-time toegang op wereldschaal mogelijk te maken. Dit gaat waarschijnlijk samen met de opkomst van opkomende verzamelaars uit het Oosten.
Door een combinatie van flexibele categorieën en thema's en een grotere openheid naar de markt, heeft de onlineverkoop geholpen de gevolgen van de pandemie te verzachten en tegelijkertijd de deuren geopend voor nieuwe kopers uit de hele wereld.
Goudkoorts door NFT’s niet meer te stoppen
De duw in de richting van een digitale kunstmarkt is ook in gang gezet door de opkomst van Non Fungible Tokens (NFT). Beeple is nu de op twee na duurste levende kunstenaar, naast David Hockney en Jeff Koons. Vóór maart 2021 was zijn naam bij velen onbekend, maar zijn recordveiling bij Christie's heeft hem in de hoogste regionen gebracht. "Everyday: the first 5000 days" verkocht voor bijna 70 miljoen dollar.
Sindsdien is de goudkoorts door NFT's niet meer gestopt. Bovendien is de secundaire verkoop van NFT's in de loop van het jaar toegenomen, hetgeen de blijvende aanwezigheid van deze parallelle markt bevestigt.
Vanuit filantropisch oogpunt hebben NFT's ook een positieve toepassing gevonden voor instellingen die acquisitieprogramma's niet kunnen volhouden wegens gebrek aan financiering en de impact van Covid. Wanneer musea met lege handen staan, kunnen zij dankzij de oprichting van NFT's de restauratie of de aankoop van nieuwe werken financieren en tegelijkertijd opnieuw een band opbouwen met jongere generaties, waarmee zij het contact hadden verloren.
Digitalisering leidt tot nieuwe problemen op kunstmarkt
Hoewel Covid ontegenzeggelijk een negatief effect heeft gehad op de kunstmarkt, zowel wat de verkoop als de culturele sector betreft, heeft het verscheidene problemen aan het licht gebracht die moeten worden aangepakt. De digitalisering van de verkoop, waardoor de markt wordt opengesteld en de drempels voor de toegang van jonge kunstenaars en verzamelaars worden verlaagd, heeft tot aanzienlijke verbeteringen geleid. De pandemie heeft ook een nieuwe parallelle markt en virtuele kunstwerken met een unieke symboliek doen ontstaan, waardoor kunstenaars mondiger zijn geworden en nieuwe smaken zijn ontstaan.
Deze positieve ontwikkelingen die door Covid in een stroomversnelling zijn gebracht, lossen niet alle historische problemen van de markt op, zoals het gebrek aan transparantie of liquiditeit. Het kan ook nieuwe hebben gecreëerd. Hoe kunnen we in een markt die gedreven wordt door snellere trendcycli en onhoudbare prijzen dankzij digitale verkoopkanalen, vermijden dat we de carrières van jonge opkomende artiesten op het spel zetten? De opkomst van Aziatische verzamelaars gaat gepaard met een schaarste aan Westerse kunst in het Oosten. Moeten we dan vrezen voor een toekomstige verstoring van het evenwicht als gevolg van deze eenrichtingsgolf? Als NFT's instellingen kunnen helpen en een nieuwe golf van esthetica voor de volgende generatie kunnen creëren, is het dan nog mogelijk een regelgevend kader te bieden dat deze groeiende markt niet schaadt door het belangrijkste voordeel ervan weg te nemen?
Deze tendensen zullen zich in de loop van de tijd zeker consolideren, en het is moeilijk te voorspellen in welke richting. Zeker is dat de kunstmarkt zichzelf met succes heeft heruitgevonden door zich aan zijn nieuwe omgeving aan te passen.
Denkt u eraan te investeren in kunst? Wil u een kunstcollectie aanleggen, laten beheren of overdragen? Onze afdeling Art Advisory verzekert u advies van onafhanklijke kunstexperts en bescherming van uw collectie.
Deel het artikel
Gerelateerde artikelen
Nijverheidsstraat 44
1040 Brussel
België
+32 2 287 91 111040 Brussel
België
BTW BE 0403 212 172
RPR Brussel
RPR Brussel
Gereglementeerd door de Belgische Autoriteit voor Financiële Diensten en Markten (FSMA) en de Nationale Bank van België | Alle rechten voorbehouden 2024, Degroof Petercam