15.02.20234 min
Deel het artikel
De erfovereenkomst: een nuttig instrument om erftwisten te vermijden
Vreest u dat er na uw overlijden discussie zal ontstaan tussen uw erfgenamen over de verdeling van uw nalatenschap? Een erfovereenkomst biedt de mogelijkheid om vooraf afspraken te maken over bepaalde aspecten van uw nalatenschap. Een erfovereenkomst is bindend waardoor de erfgenamen hierop later niet meer kunnen terugkomen. De overeenkomst dient bijgevolg een weldoordachte en overlegde keuze te zijn, maar biedt de familie tegelijk het forum om duidelijk met elkaar te communiceren en te anticiperen op eventuele latere verwarringen of discussies. Ontdek hoe de erfovereenkomst in zijn werk gaat.
Sinds enkele jaren (met de hervorming van het erfrecht) is het mogelijk om een erfovereenkomst te sluiten. Wat houdt zo’n overeenkomst precies in?
Een erfovereenkomst is een overeenkomst, waarin afspraken worden gemaakt over bepaalde aspecten van een toekomstige nalatenschap.
Vroeger (tot 2018) was het niet mogelijk om bij leven al een overeenkomst te sluiten over een toekomstige nalatenschap.
Sinds 2018 beschikken ouders en hun kinderen over meer mogelijkheden om op voorhand zaken te regelen, maar niet alles is mogelijk! Het blijft in principe verboden om een overeenkomst te sluiten over de nalatenschap van iemand die nog in leven is, maar de wet voorziet nu wel in bepaalde uitzonderingen. In de meeste gevallen betreft de overeenkomst een regeling over schenkingen die ouders aan hun kinderen hebben gedaan (of nog zullen doen) en de impact ervan bij de latere verdeling van de nalatenschap.
Vroeger (tot 2018) was het niet mogelijk om bij leven al een overeenkomst te sluiten over een toekomstige nalatenschap.
Sinds 2018 beschikken ouders en hun kinderen over meer mogelijkheden om op voorhand zaken te regelen, maar niet alles is mogelijk! Het blijft in principe verboden om een overeenkomst te sluiten over de nalatenschap van iemand die nog in leven is, maar de wet voorziet nu wel in bepaalde uitzonderingen. In de meeste gevallen betreft de overeenkomst een regeling over schenkingen die ouders aan hun kinderen hebben gedaan (of nog zullen doen) en de impact ervan bij de latere verdeling van de nalatenschap.
Is het zo dat er verschillende soorten erfovereenkomsten bestaan?
Inderdaad. Er bestaan 2 soorten erfovereenkomsten: de globale erfovereenkomst en de punctuele erfovereenkomst.
Een globale erfovereenkomst (of familiepact) is een overeenkomst die wordt opgesteld door één of beide ouders en al hun kinderen. De term globaal verwijst dus naar het feit dat alle kinderen en minstens één ouder bij de overeenkomst betrokken zijn. Gaat één van de kinderen bijvoorbeeld niet akkoord om de overeenkomst te ondertekenen dan kan de globale erfovereenkomst niet geldig tot stand komen.
Het doel van de overeenkomst is om in kaart te brengen wat ieder kind al heeft verkregen, of bij erfovereenkomst nog zal verkrijgen, om zo een evenwichtige verdeling vast te stellen (of tot stand te brengen).
Een globale erfovereenkomst (of familiepact) is een overeenkomst die wordt opgesteld door één of beide ouders en al hun kinderen. De term globaal verwijst dus naar het feit dat alle kinderen en minstens één ouder bij de overeenkomst betrokken zijn. Gaat één van de kinderen bijvoorbeeld niet akkoord om de overeenkomst te ondertekenen dan kan de globale erfovereenkomst niet geldig tot stand komen.
Het doel van de overeenkomst is om in kaart te brengen wat ieder kind al heeft verkregen, of bij erfovereenkomst nog zal verkrijgen, om zo een evenwichtige verdeling vast te stellen (of tot stand te brengen).
Kan u een concreet voorbeeld geven van een globale erfovereenkomst ?
Ouders hebben twee kinderen, een zoon en een dochter. De zoon heeft na zijn studies gedurende 2 jaar kosteloos in een appartement van zijn ouders mogen wonen. De dochter langs haar kant heeft van haar ouders een schenking van € 15.000 gekregen om een wagen aan te kopen. Zowel de ouders als de kinderen gaan ermee akkoord dat de kinderen hierdoor financieel gelijk behandeld werden.
Bij het overlijden van de ouders zal bij de verdeling van de nalatenschap in principe rekening worden gehouden met de schenkingen die de kinderen reeds ontvingen. De wetgever voorziet echter niet in een verrekening van ‘voordelen’ (bv. kosteloze bewoning). Dit zorgt ervoor dat de dochter bij de verdeling van de nalatenschap van haar ouder(s) minder zal ontvangen, aangezien zij het bedrag van €15.000 moet verrekenen op haar erfdeel, terwijl geen rekening wordt gehouden met financieel voordeel dat de zoon heeft genoten.
Om discussies hierover vermijden, kan het aangewezen zijn om een globale erfovereenkomst te ondertekenen. Met deze overeenkomst wordt immers een definitieve streep getrokken onder de gedane schenkingen en de verkregen voordelen, waardoor hier later geen rekening mee wordt gehouden bij de verdeling van de nalatenschap
Bij het overlijden van de ouders zal bij de verdeling van de nalatenschap in principe rekening worden gehouden met de schenkingen die de kinderen reeds ontvingen. De wetgever voorziet echter niet in een verrekening van ‘voordelen’ (bv. kosteloze bewoning). Dit zorgt ervoor dat de dochter bij de verdeling van de nalatenschap van haar ouder(s) minder zal ontvangen, aangezien zij het bedrag van €15.000 moet verrekenen op haar erfdeel, terwijl geen rekening wordt gehouden met financieel voordeel dat de zoon heeft genoten.
Om discussies hierover vermijden, kan het aangewezen zijn om een globale erfovereenkomst te ondertekenen. Met deze overeenkomst wordt immers een definitieve streep getrokken onder de gedane schenkingen en de verkregen voordelen, waardoor hier later geen rekening mee wordt gehouden bij de verdeling van de nalatenschap
Wat houdt een punctuele erfovereenkomst in ?
Naast het sluiten van een globale erfovereenkomst, is het ook mogelijk om een punctuele erfovereenkomst te sluiten. Deze overeenkomst heeft betrekking op bepaalde aspecten van een schenking of toekomstige erfenis en vereist niet de betrokkenheid van alle familieleden.
Kan u een concreet voorbeeld geven van een punctuele erfovereenkomst?
Voorbeeld (schenking aandelen familiebedrijf).
Een vader heeft 3 kinderen. Hij wil de aandelen van zijn bedrijf schenken aan zijn twee dochters, beiden werkzaam in het familiebedrijf. Hij heeft ook nog een zoon, maar deze werkt niet in het bedrijf. Aangezien de vader zijn drie kinderen gelijk wil behandelen, schenkt hij de aandelen van het bedrijf als voorschot op erfenis. Bij de verdeling van de nalatenschap, zal de schenking aan de dochters in rekening worden gebracht zodat de drie kinderen finaal dezelfde waarde verkrijgen.
Vermits de aandelen werden geschonken met voorbehoud van vruchtgebruik, zal men bij de verdeling van de nalatenschap rekening houden met de waarde van de aandelen op datum van het overlijden (en niet de waarde op het moment van de schenking). De vader vreest dat dit mogelijks tot discussies kan leiden, bijvoorbeeld indien de aandelen sterk in waarde toenemen tussen het moment van de schenking en zijn overlijden. De vader wil vermijden dat de gerealiseerde meerwaarde – toe te schrijven aan de inspanning van zijn 2 dochters- in rekening moet worden gebracht bij de verdeling van de nalatenschap. In dit geval is het aangewezen om een punctuele erfovereenkomst te sluiten waarbij vader en alle kinderen overeenkomen om de waardering van de aandelen vast te klikken op het moment van de schenking (en niet het moment van overlijden).
Een vader heeft 3 kinderen. Hij wil de aandelen van zijn bedrijf schenken aan zijn twee dochters, beiden werkzaam in het familiebedrijf. Hij heeft ook nog een zoon, maar deze werkt niet in het bedrijf. Aangezien de vader zijn drie kinderen gelijk wil behandelen, schenkt hij de aandelen van het bedrijf als voorschot op erfenis. Bij de verdeling van de nalatenschap, zal de schenking aan de dochters in rekening worden gebracht zodat de drie kinderen finaal dezelfde waarde verkrijgen.
Vermits de aandelen werden geschonken met voorbehoud van vruchtgebruik, zal men bij de verdeling van de nalatenschap rekening houden met de waarde van de aandelen op datum van het overlijden (en niet de waarde op het moment van de schenking). De vader vreest dat dit mogelijks tot discussies kan leiden, bijvoorbeeld indien de aandelen sterk in waarde toenemen tussen het moment van de schenking en zijn overlijden. De vader wil vermijden dat de gerealiseerde meerwaarde – toe te schrijven aan de inspanning van zijn 2 dochters- in rekening moet worden gebracht bij de verdeling van de nalatenschap. In dit geval is het aangewezen om een punctuele erfovereenkomst te sluiten waarbij vader en alle kinderen overeenkomen om de waardering van de aandelen vast te klikken op het moment van de schenking (en niet het moment van overlijden).
Dient men een bepaalde procedure te volgen om een erfovereenkomst op te stellen?
Een erfovereenkomst kan grote gevolgen hebben op het vermogen, waardoor de wet in een strikte procedure voorziet. De overeenkomst kan enkel door een notaris worden opgesteld en partijen dienen strikte termijnen en formaliteiten na te leven. Het is dan ook van belang om tijdig contact op te nemen met uw notaris.
Deel het artikel
Gerelateerde artikelen
Nijverheidsstraat 44
1040 Brussel
België
+32 2 287 91 111040 Brussel
België
BTW BE 0403 212 172
RPR Brussel
RPR Brussel
Gereglementeerd door de Belgische Autoriteit voor Financiële Diensten en Markten (FSMA) en de Nationale Bank van België | Alle rechten voorbehouden 2024, Degroof Petercam